مواعد قانونی زنان در جدایی
ازدواج پیوند مقدسی است که بین زن و مرد ایجاد می‌شود و آثار حقوقی و دینی متعددی را در پی دارد. یکی از آثار حقوقی ازدواج عده است.
عده مدت زمانی است که زن پس از انحلال نکاح باید آن را رعایت کند. دسته‌بندی عده در سایت های مرجع حقوقی ایران دارای انواع مختلفی است که هر یک دارای احکام و آثار خاص خود می‌باشد.
عده چیست؟
عده به معنای مدتی است که زن پس از انحلال نکاح باید آن را رعایت کند. عده در حقوق ایران دارای آثار حقوقی و دینی متعددی است. از جمله آثار حقوقی عده این است که زن در این مدت نمی‌تواند ازدواج کند. همچنین عده باعث می‌شود که زن از مهریه خود برخوردار شود. از جمله آثار دینی عده این است که زن در این مدت باید از نزدیکی با مردان دیگر خودداری کند.
عده وفات
عده وفات مدت زمانی است که زن پس از فوت همسرش، باید آن را رعایت کند. مدت عده وفات برای زن چهار ماه و ده روز است. این عده در مورد زن باردار تا زمان وضع حمل است.
شرایط عده وفات
برای اینکه زن ملزم به رعایت عده وفات شود، باید شرایط زیر را داشته باشد:
- زن باید همسر مردی بوده باشد که فوت کرده است.
- زن باید در زمان فوت شوهرش، زنده بوده باشد.
- زن نباید باردار باشد.
آثار عده وفات
عده وفات دارای آثار حقوقی و دینی متعددی است. از جمله آثار حقوقی عده وفات، این است که زن در این مدت نمی‌تواند ازدواج کند. همچنین، عده باعث می‌شود که زن از مهریه خود برخوردار شود. از جمله آثار دینی عده وفات، این است که زن در این مدت باید از نزدیکی با مردان دیگر خودداری کند.
مراحل عده وفات
عده وفات دارای چهار مرحله است:
- شروع عده: شروع عده وفات از زمانی است که زن از مرگ همسرش مطلع می‌شود.
- طی عده: طی عده وفات مدت زمانی است که زن باید آن را رعایت کند. مدت عده وفات برای زن چهار ماه و ده روز است. این عده در مورد زن باردار، تا زمان وضع حمل است.
- پایان عده: پایان عده وفات زمانی است که زن، مدت عده را به طور کامل رعایت کند.
- شهادت بر پایان عده: زن پس از پایان عده وفات، باید دو نفر مرد عادل را به شهادت بگیرد تا شهادت دهند که زن، مدت عده را به طور کامل رعایت کرده است.
نکته: اگر زن در مدت عده وفات مرتکب زنا شود باید علاوه بر مجازات شرعی مهریه خود را نیز به همسرش بپردازد.
توضیحاتی درباره عده وفات
عده وفات چه در نکاح دائم و چه در نکاح موقت یکسان است. اگر زن باردار باشد عده وفات او تا زمان وضع حمل است. در این صورت اگر فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل کمتر از چهار ماه و ده روز باشد، زن باید فقط تا زمان وضع حمل عده نگه دارد. اگر زن در مدت عده وفات حیض ببیند باید هر بار که حیض دید پاک شود و سپس عده را ادامه دهد.
اگر زن در مدت عده وفات عادت ماهانه نبیند باید از روز اول عده، عده را ادامه دهد. اگر زن در مدت عده وفات غایب باشد عده او از زمانی شروع می‌شود که از فوت شوهرش مطلع می‌شود. در پایان باید توجه داشت که عده وفات یکی از احکام مهم دین اسلام است که رعایت آن بر زنان واجب است.
عده طلاق
عده طلاق مدت زمانی است که زن پس از طلاق باید آن را طی کند و در این مدت نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. عده طلاق از نظر شرعی و قانونی برای زنان مترتب می‌شود و هدف از آن، جلوگیری از اختلاط نسل، احترام به رابطه زناشویی سابق و تعبد است.
انواع عده طلاق
عده طلاق بر اساس نوع ازدواج، باردار بودن یا نبودن زن و نوع طلاق متفاوت است.
عده طلاق در ازدواج دائم
عده طلاق در ازدواج دائم برای زن سه طهر یا سه ماه است. به عبارت دیگر اگر زنی که باردار نیست پس از طلاق عادت ماهیانه شود و سپس پاک شود عده او یک طهر محسوب می‌شود.
اگر دوباره عادت ماهیانه شود و پاک شود عده او دو طهر محسوب می‌شود و به همین ترتیب. پس از پاک شدن از عادت ماهیانه سوم، عده طلاق او تمام می‌شود. اگر زنی که باردار است طلاق بگیرد، عده او تا پایان وضع حمل است.
عده طلاق در ازدواج موقت
عده طلاق در ازدواج موقت برای زن دو طهر یا چهل و پنج روز است.
عده طلاق رجعی
عده طلاق رجعی برای زن سه طهر یا سه ماه است. در طلاق رجعی، مرد می‌تواند تا پایان عده زن به او رجوع کند و ازدواج سابق را از سر بگیرد. اگر مرد در مدت عده به زن رجوع کند، عده زن تمام می‌شود.
عده طلاق بائن
عده طلاق بائن برای زن سه طهر یا سه ماه است. در طلاق بائن مرد نمی‌تواند به زن رجوع کند و ازدواج سابق را از سر بگیرد.
آثار عده طلاق
زن در مدت عده طلاق نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. همچنین اگر زن در مدت عده طلاق رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کند، به حد زنای محصنه محکوم خواهد شد.
در صورتی که زن در مدت عده طلاق فوت کند مهریه او به ورثه‌اش تعلق می‌گیرد اگر زن در مدت عده طلاق حامله شود، فرزند به شوهر سابق او تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده طلاق طلاق بگیرد عده او از سر گرفته می‌شود.
عده فسخ نکاح
عده فسخ نکاح مدت زمانی است که زن پس از فسخ نکاح باید آن را طی کند و در این مدت نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. عده فسخ نکاح از نظر شرعی و قانونی برای زنان مترتب می‌شود و هدف از آن جلوگیری از اختلاط نسل، احترام به رابطه زناشویی سابق و تعبد است.
مدت عده فسخ نکاح
مدت عده فسخ نکاح برای زن سه طهر یا سه ماه است. طهر یعنی پاک شدن از عادت ماهیانه است. به عبارت دیگر اگر زنی که باردار نیست پس از فسخ نکاح عادت ماهیانه شود و سپس پاک شود عده او یک طهر محسوب می‌شود.
اگر دوباره عادت ماهیانه شود و پاک شود عده او دو طهر محسوب می‌شود و به همین ترتیب. پس از پاک شدن از عادت ماهیانه سوم عده فسخ نکاح او تمام می‌شود. اگر زنی که باردار است نکاح او فسخ شود عده او تا پایان وضع حمل است.
آثار عده فسخ نکاح
زن در مدت عده فسخ نکاح نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. همچنین، اگر زن در مدت عده فسخ نکاح رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کند، به حد زنای محصنه محکوم خواهد شد.
در صورتی که زن در مدت عده فسخ نکاح فوت کند، مهریه او به ورثه‌اش تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده فسخ نکاح حامله شود، فرزند به شوهر سابق او تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده فسخ نکاح نکاح دیگری داشته باشد، عده او از سر گرفته می‌شود.
تفاوت عده طلاق و عده فسخ نکاح
عده طلاق و عده فسخ نکاح از نظر مدت تفاوتی ندارند. هر دو سه طهر یا سه ماه است. اما تفاوت اصلی این دو در این است که عده طلاق در صورتی که زوجین با یکدیگر نزدیکی کرده باشند بر زن واجب می‌شود اما عده فسخ نکاح در صورتی که زوجین با یکدیگر نزدیکی نکرده باشند بر زن واجب می‌شود.
به عبارت دیگر اگر زنی که باردار نیست با همسر خود نزدیکی داشته باشد و سپس ازدواج آنها به دلیلی فسخ شود عده او سه طهر یا سه ماه است. اما اگر این زن با همسر خود نزدیکی نکرده باشد عده او بر او واجب نیست.
عده نزدیکی به شبهه
عده نزدیکی به شبهه مدت زمانی است که زن پس از نزدیکی با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد باید آن را طی کند و در این مدت نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. عده نزدیکی به شبهه از نظر شرعی و قانونی برای زنان مترتب می‌شود و هدف از آن جلوگیری از اختلاط نسل احترام به رابطه زناشویی سابق و تعبد است.
مدت عده نزدیکی به شبهه
مدت عده نزدیکی به شبهه مانند عده طلاق است و به سه صورت است:
- سه طهر یا سه ماه
- وضع حمل
- اقراء
سه طهر یا سه ماه؟
اگر زنی که باردار نیست با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد نزدیکی کند عده او سه طهر یا سه ماه است. یعنی اگر زنی که باردار نیست پس از نزدیکی عادت ماهیانه شود و سپس پاک شود عده او یک طهر محسوب می‌شود.
اگر دوباره عادت ماهیانه شود و پاک شود، عده او دو طهر محسوب می‌شود و به همین ترتیب. پس از پاک شدن از عادت ماهیانه سوم، عده نزدیکی به شبهه او تمام می‌شود.
وضع حمل
اگر زنی که باردار است، با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد، نزدیکی کند، عده او تا پایان وضع حمل است.
اقراء
اگر زنی که باردار نیست با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد، نزدیکی کند و سپس عادت ماهیانه نبیند، عده او اقراء است. یعنی باید عده خود را با قرائت سه بار قرآن کامل کند.
آثار عده نزدیکی به شبهه
زن در مدت عده نزدیکی به شبهه نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. همچنین اگر زن در مدت عده نزدیکی به شبهه رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کند به حد زنای محصنه محکوم خواهد شد.
در صورتی که زن در مدت عده نزدیکی به شبهه فوت کند، مهریه او به ورثه‌اش تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده نزدیکی به شبهه حامله شود، فرزند به شوهر سابق او تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده نزدیکی به شبهه با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد، نزدیکی دیگری داشته باشد، عده او از سر گرفته می‌شود.
شرایط وجوب عده نزدیکی به شبهه
برای وجوب عده نزدیکی به شبهه شرایط زیر لازم است، اگر یکی از این شرایط وجود نداشته باشد، عده نزدیکی به شبهه بر زن واجب نیست.
- زن باید بالغ و عاقل باشد.
- دخول واقعی با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد صورت گرفته باشد.
- زن باید اعتقاد داشته باشد که مرد همسر او است.
عده بذل (انقضا مدت در نکاح منقطع)
در نکاح منقطع اگر مدت ازدواج منقضی شود یا مرد مدت را به زن ببخشد زن باید عده نگه دارد. عده بذل یا انقضا مدت در نکاح منقطع دو طهر یا چهل و پنج روز است.
شرایط وجوب عده بذل یا انقضا مدت
برای وجوب عده بذل یا انقضا مدت شرایط زیر لازم است:
- زن باید بالغ و عاقل باشد.
- دخول واقعی با مرد صورت گرفته باشد.
مدت عده بذل یا انقضا مدت
مدت عده بذل یا انقضا مدت در نکاح منقطع دو طهر یا چهل و پنج روز است. طهر به معنای پاک شدن از عادت ماهیانه است. به عبارت دیگر اگر زنی که باردار نیست پس از انقضای مدت یا بذل مدت عادت ماهیانه شود و سپس پاک شود عده او یک طهر محسوب می‌شود.
اگر دوباره عادت ماهیانه شود و پاک شود عده او دو طهر محسوب می‌شود و به همین ترتیب. پس از پاک شدن از عادت ماهیانه سوم، عده بذل یا انقضا مدت او تمام می‌شود. اگر زنی که باردار است مدت ازدواج او منقضی شود یا مرد مدت را به او ببخشد، عده او تا پایان وضع حمل است.
آثار عده بذل یا انقضا مدت
زن در مدت عده بذل یا انقضا مدت نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. همچنین، اگر زن در مدت عده بذل یا انقضا مدت رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کند، به حد زنای محصنه محکوم خواهد شد.
در صورتی که زن در مدت عده بذل یا انقضا مدت فوت کند مهریه او به ورثه‌اش تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده بذل یا انقضا مدت حامله شود فرزند به شوهر سابق او تعلق می‌گیرد. اگر زن در مدت عده بذل یا انقضا مدت با مرد دیگری ازدواج کند، عده او از سر گرفته می‌شود.
عده زن یائسه
زن یائسه، زنی است که به سن یائسگی رسیده و عادت ماهیانه نمی‌بیند. در فقه اسلامی عده زن یائسه سه ماه است.
شرایط وجوب عده زن یائسه
برای وجوب عده زن یائسه زن باید بالغ و عاقل باشد و دخول واقعی با مرد صورت گرفته باشد.
آثار عده زن یائسه
زن یائسه در مدت عده نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند. همچنین، اگر زن یائسه در مدت عده رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج با شخصی از جنس مخالف برقرار کند، به حد زنای محصنه محکوم خواهد شد.
در صورتی که زن یائسه در مدت عده فوت کند، مهریه او به ورثه‌اش تعلق می‌گیرد. اگر زن یائسه در مدت عده حامله شود، فرزند به شوهر سابق او تعلق می‌گیرد.
موارد استثنا از عده زن یائسه
در موارد زیر عده زن یائسه ساقط می‌شود:
- اگر زن یائسه باردار باشد، عده او تا پایان وضع حمل است.
- اگر زن یائسه با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد، نزدیکی کند، عده او مانند عده نزدیکی به شبهه است.
- اگر زن یائسه با مردی که به اشتباه او را همسر خود می‌پندارد، نزدیکی کند و سپس عادت ماهیانه نبیند، عده او اقراء است.
مدت عده زن یائسه
مدت عده زن یائسه سه ماه است. این مدت از روز طلاق یا فسخ نکاح یا نزدیکی به شبهه شروع می‌شود.
محاسبه عده زن یائسه
برای محاسبه عده زن یائسه باید از روز طلاق یا فسخ نکاح یا نزدیکی به شبهه سه ماه شمسی کامل حساب کرد. به عنوان مثال اگر زنی در روز دهم ماه رمضان طلاق گرفته باشد، عده او تا روز دهم ماه ذی القعده ادامه دارد. اگر زنی در روز دهم ماه رمضان نزدیکی به شبهه داشته باشد، عده او تا روز دهم ماه تیر ادامه دارد.
زنان بدون عده
به عنوان مشاوره رایگان حقوقی باید گفت زنانی که شرایط زیر را دارند از رعایت عده معافند:
- زنان غیرمدخوله: زن غیر مدخوله زنی است که با شوهر خود نزدیکی نکرده باشد. در این صورت، عده طلاق بر او واجب نیست و می‌تواند بلافاصله پس از طلاق، با مرد دیگری ازدواج کند.
- زنان یائسه: زن یائسه زنی است که به سن یائسگی رسیده و عادت ماهیانه نمی‌بیند. در این صورت عده طلاق بر او واجب نیست و می‌تواند بلافاصله پس از طلاق با مرد دیگری ازدواج کند.
- طلاق رجعی : طلاق رجعی طلاقی است که مرد می‌تواند تا پایان عده زن، به او رجوع کند و ازدواج سابق را از سر بگیرد. در این صورت، عده طلاق بر زن واجب نیست و اگر مرد در مدت عده به زن رجوع کند، عده او تمام می‌شود.
- طلاق بائن و باردار : طلاق بائن، طلاقی است که مرد نمی‌تواند به زن رجوع کند. در این صورت عده طلاق بر زن واجب نیست و می‌تواند بلافاصله پس از طلاق با مرد دیگری ازدواج کند.
