علت بالا بردن دست ها هنگام دعا | دلایل آن از دیدگاه معنوی و فلسفی

بالا بردن دست ها هنگام دعا یک رفتار رایج میان مردم بسیاری از کشورها و پیروان ادیان مختلف است. این حرکت ساده اما پرمعنا نشانه ای از احترام، امید و بیان نیاز انسان است که در زمان دعا به خداوند نزدیک تر می شود. با این کار فرد سعی می کند پیوند معنوی و قلبی خود را با حضرت حق برقرار کند و درخواست هایش را با احساس تواضع بیشتری بیان نماید. این رفتار ظاهراً کوچک تأثیر بزرگی در آرامش و رشد معنوی افراد دارد و ریشه در فرهنگ و باورهای دینی انسان ها دارد.

چرا هنگام دعا کردن دست ها را بالا می بریم؟

دعا کردن نزد بیشتر مردم رفتاری ارزشمند است و نقش واسطه ای بین بنده و پروردگار دارد. ما انسان ها زمانی که با مشکلات روبرو می شویم یا نیاز به یاری داریم با قلبی صاف به دعا روی می آوریم و خواسته های خود را مطرح می کنیم. بالا بردن دست ها هنگام دعا یکی از آداب دیرینه ای است که در چنین مواقعی آن را به جا می آوریم تا نشانه ای آشکار از امید، صداقت و وابستگی خود به خدا نشان دهیم.

این حرکت نشان می دهد که تنها از او یاری می خواهیم و هیچ نیروی دیگری را دخیل نمی دانیم. بالا بردن دست ها به سوی آسمان، زبان بی زبان ما در بیان خواسته هاست و به نوعی یادآوری می کند که هر چه می خواهیم از منشا قدرت الهی سرچشمه می گیرد.

علت بالا بردن دست ها هنگام دعا چیست؟

بالا بردن دست ها هنگام دعا رفتاری است که در بسیاری از دین ها مانند اسلام، مسیحیت و یهودیت دیده می شود و افراد با این کار نشانه ای از فروتنی و احترام به پروردگار خود نشان می دهند. این عمل ارتباطی عمیق بین دل انسان و نیروهای الهی برقرار می کند.

دست بالا بردن یعنی اعتراف به ناتوانی و نیاز، یعنی نشان دادن اراده و باور به قدرت خداوند. این رفتار همچنین یک سنت کهن و مشترک میان ملت ها است و باعث می شود فرد خود را همدل با همه دعاگویان سراسر تاریخ بداند. در ادامه دلایل مختلف بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن را از جنبه های دینی، روانشناسی و فرهنگی بررسی می کنیم تا روشن شود این رفتار ساده چه معانی و آثار عمیقی به دنبال دارد.

دیدگاه دینی و معنوی

از حضرت علی (علیه السّلام) پرسیدند: چرا باید دست ها را به سوی آسمان بلند کرد در حالیکه خداوند همه جا هست

حضرت فرمودند: به دلیل آیه و فی السما رزقکم و ما توعدون چون رزق و روزی انسان از آسمان نازل می شود

(مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۹۰، ص۳۰۸)

امام حسین (ع) می فرمایند: رسول خدا هنگام دعا دستانش را بالا می برد هم چون مسکینی که غذا طلب می کند

(مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۹۰، ص۲۹۴)

هشام بن حکم می گوید: مردی خدمت امام صادق (علیه السلام) آمد و از آیه الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى سؤال کرد. امام (علیه السلام) ضمن توضیحی فرمود: خداوند به هیچ مکان و مخلوقی نیاز ندارد؛ بلکه تمام خلق محتاج او هستند

همانطور که می دانید در تمامی این احادیث تأکید شده است که بالا بردن دست ها هنگام دعا نشانه نیازمندی، فروتنی و تأکید بر ارتباط مستقیم با پروردگار است. به طوری که عالمان و پیشوایان دینی ما با رفتار خود نشان داده اند که در لحظه دعا، ابراز نیاز و تکیه بر بخشش خدا اهمیت خاصی دارد و دست بالا بردن تنها یک حرکت ساده نیست بلکه شکلی از عبودیت است.

مفاهیم قرآنی

در قرآن به شکل مستقیم اشاره ای به بالا بردن دست ها هنگام دعا نمی بینیم اما اشاره های فراوانی به حالت خضوع و فروتنی در لحظه نیایش وجود دارد

«وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ» (سوره بقره، آیه 186)

بر پایه این مضمون، بی تردید خداوند نزدیک است و صدای ما را می شنود. بالا بردن دست ها نیز می تواند نمادی از این امید و اعتماد باشد که نیاز و خواسته مان بی پاسخ نمی ماند. به این ترتیب، حرکت ظاهری دست ها نشانه قلبی از توکل و انتظار مهربانی از جانب خداوند است و در بطن خود، معنایی عمیق و لطیف دارد.

در ادیان دیگر

در میان پیروان ادیان دیگر نیز رسم بالا بردن دست ها هنگام دعا دیده می شود. به عنوان مثال در کتب مقدس یهودیت و مسیحیت، نشانه هایی وجود دارند که بیان می کند افراد دست های خود را رو به مکان مقدس بلند می کردند تا اتصال معنوی خود با خدا را قوی تر کنند.

برای مثال در کتاب مزامیر آمده است که داوود دست هایش را به سمت بارگاه قدسی بالا می برد تا درخواستش را با خشوع کامل بیان کند. در آیین زرتشتی هم، همین رفتار نشانه تواضع و خضوع عنوان شده است و بلند کردن دست به سمت آسمان، حرکت بسیار مقدسی محسوب می شود که به واسطه آن، شخص احترام و علاقه خود را به اهورامزدا ابراز می کند. این نکته نشان دهنده قدمت این سنت و اشتراک فرهنگی معنوی بین اقوام مختلف است.

علت بالا بردن دست ها هنگام دعا از دیدگاه روان شناختی

در روانشناسی بالا بردن دست ها هنگام دعا یک تاثیر روحی مهم در ما ایجاد می کند. در واقع دیدگاه روانشناسی اینگونه است که این رفتار نماد ساده ای از فروتنی و پذیرش این واقعیت می باشد که انسان برای رفع گرفتاری ها نیازمند کمک از نیرویی بزرگ تر از خودش است.

بالا بردن دست ها در لحظه دعا، ذهن را وارد فضای آرام و خالی از تنش می کند. احساس رهایی، سبک شدن و امیدواری در فرد جریان می یابد و این امر سطح آرامش روانی را به شکل چشمگیری افزایش می دهد. علاوه بر این، حس همدلی و ارتباط با گروه مؤمنان و جمع های مذهبی تقویت می شود و فرد خود را بخشی ارزشمند از جامعه می بیند که با دیگران در باورهای معنوی شریک است. در ادامه بیشتر در مورد دلایل بالا بردن دست ها هنگام دعا از دیدگاه روانشناسی صحبت می کنیم:

نشانه تواضع و تسلیم

تواضح و تسلیم یکی از علت های بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن از دیدگاه روانشناسی می باشد. زمانی که شخص دستانش را هنگام نیایش بالا می برد عملاً اعلام می کند که به قدرت خود اکتفا نمی کند و از خداوند مدد و لطف می طلبد. این حرکت فیزیکی ذهن را به یاد فروتنی و تسلیم وا می دارد و به او گوشزد می کند که باید مسئله کبر و غرور را کنار بگذارد و با قلبی باز درخواست خود را عنوان کند.

افزایش آرامش روانی

بررسی ها نشان داده اند که انجام کارهای بدنی خاص مثل بلند کردن دست همزمان با دعا، ذهن را آماده دریافت انرژی مثبت و تمرکز بهتر می سازد. مغز در این حالت فرمان به رهایی از استرس و ایجاد امید می دهد. فرد در لحظه دعا وجودش آرام می گیرد و ایمان بیشتری حس می کند. این امر مخصوصاً برای کسانی که مسائل روزمره باعث نگرانی شان شده مفید واقع می شود و به آن ها کمک می کند روان خود را آرام سازند.

تقویت حس ارتباط

به طور کلی می توان گفت تقویت حس ارتباط که یکی دیگر از علت های بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن می باشد فقط محدود به حس شخصی نیست. بلکه باعث می شود فرد احساس کند با جامعه ای بزرگ، شامل افراد دعاگو و عبادت گر، پیوند معنوی دارد و وابسته به جمعی است که همه باهم به سوی خدا دست نیاز و امید بلند می کنند. این حس همدلی و اتحاد باعث تقویت ایمان و امید افراد می شود و در مواقع سختی، روحیه آنان را دوچندان می کند.

علت بالا بردن دست ها هنگام دعا از دیدگاه فلسفی

در تمدن های مختلف بالا بردن دست ها هنگام دعا جایگاه ویژه ای داشته است. به طوری که در مصر باستان مردم دستان خود را رو به خورشید می گرفتند تا از آن نور و برکت بخواهند. زرتشتیان ایران نیز معتقد بودند که بلند کردن دست ها در دعا نشان دهنده عرض ادب و احترام به اهورامزداست و به این روش از نیروی الهی یاری می طلبیدند. این سنت کهن در بسیاری از نقاط جهان با معانی مختلف انجام می شد اما همیشه معنای احترام، فروتنی و امید را با خود به همراه داشت. از جمله مهم ترین علت های بالا بردن دست ها هنگام دعا عبارتند از:

نمادین بودن آسمان

در بیشتر فرهنگ ها، آسمان جایگاه قدرت و رحمت خداوند می باشد. پس وقتی دست ها به سوی آسمان بالا بالا می روند گویی انسان می خواهد معنویتش را به سمت نقطه ای مقدس و بالاتر سوق دهد و نشان دهد که تمام امید و درخواستش متوجه خالق است و از جای دیگری انتظاری ندارد. این باور موجب شده است هرگاه فرد نیاز یا آرزویی دارد دست هایش را بالا ببرد و از خداوند طلب کند.

نمایش نیاز و درخواست

اگر بخواهیم از دیدگاه فلسفی علت بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن را تفسیر کنیم بایستی اینگونه بیان نماییم که آدمی با بالا بردن دست موقع دعا به وضوح نشان می دهد که هیچ توان و قدرتی جز از خداوند نمی خواهد و با تمام وجودش عرضه حاجتش را مطرح می کند. این حرکت نشانه ای از اعتماد به وجود لطف پروردگار است و نماد رابطه بی واسطه بین بنده و خالق محسوب می شود.

تمرکز بر وحدانیت خداوند

برخی اندیشمندان این رفتار را نشانه باور به یگانگی پروردگار می دانند. چون وقتی فرد دستانش را بالا می برد یعنی پذیرفته که فقط یک منبع قدرت و رحمت وجود دارد که باید حاجتش را پیش او ببرد. این کار اعتقاد به وحدت و بی نشانی خدا را تقویت می کند و معنای خاصی به دعا می بخشد.

شرایط و آداب بلند کردن دست ها در اسلام

طبق آموزه های دینی بهتر است پیش از دعا وضو گرفته و بدن پاک باشد. رعایت جهت قبله و رو به سوی پروردگار بودن هم ادب دعا را بیشتر نشان می دهد. زمان هایی مثل شب های قدر، حین بارندگی و پس از نمازهای واجب برای دعا کردن مناسب تر به شمار رفته اند. دست ها باید با آرامش به سمت آسمان بلند شده و کف دست ها رو به بالا قرار گیرد. همین جزئیات کوچک، باعث می شود دعا نیکوتر و تاثیرگذارتری خوانده شود. رعایت این آداب روح انسان را برای دریافت معنویت بیشتر آماده می سازد.

چرا هنگام دعا کردن چشم به آسمان می دوزیم و دست به سوی آسمان بلند می کنیم

در روایات آمده است که فلسفه بالا بردن دست ها هنگام دعا کردن خضوع و خشوع در مقابل خداوند است. طلب روزی و دعا از جایی است که خداوند وعده داده روزی انسان ها از آن می آید. بلند کردن دست در وقت دعا، خود نوعی عبادت محسوب می شود و رعایت این آداب نشانه جدی بودن فرد در بیان خواسته هاست و می تواند باعث استجابت حاجت شود.

آثار و فواید بلند کردن دست ها هنگام دعا کردن

این عمل ساده نه تنها ارتباط بنده و خداوند را تقویت می کند بلکه اثرات مثبت روانی هم دارد. فرد با این کار احساس امید بیشتری پیدا می کند و آرامش درونی نصیبش می شود. حس برکت و دریافت لطف الهی با بالا بردن دست ها قوی تر ظاهر می گردد و طبق آموزه های دینی شانس برآورده شدن دعا و اجابت آن بیشتر خواهد شد.

جمع بندی

بالا بردن دست ها هنگام دعا رفتاری است که در میان بیشتر فرهنگ ها و ادیان عرف و سنتی دیرینه دارد. این کار نشانه تواضع، ابراز نیاز قلبی و باور به مهربانی خداوند است. علاوه بر ارزش مذهبی، آثار عمیق روانی مثبت برای دعاگو به همراه دارد و باعث احساس اتصال، امید و آرامش بیشتر درون فرد می شود. پس این سنت نه تنها نشانه ادای یک عبادت بلکه نمادی از پیوند عمیق با خالق و راهی برای دریافت رحمت الهی است.