باغ نارنجستان قوام شیراز؛ تاریخچه، معماری و بهترین زمان بازدید

باغ ایرانی یکی از نمادهای برجسته معماری سنتی ایران است که در سراسر کشور جلوه گر است. باغ نارنجستان که میان مردم با نام باغ قوام نیز شناخته می شود، جزو زیباترین مکان های دیدنی شیراز به شمار می آید. این مجموعه تاریخی به دوره قاجاریه تعلق دارد و به دلیل حضور انبوه درختان نارنج، این نام را به خود گرفته است.

باغ نارنجستان قوام کجاست؟

باغ نارنجستان قوام یکی از جاذبه های دیدنی استان فارس در شهر شیراز است که در محله «بالاکفت» و در انتهای شرقی خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد. این محل تقریباً در بخش شرقی شهر قدیم واقع شده و در گذشته، دروازه دولت، دروازه منذر و کل شیخ ابوذر در این محدوده قرار داشتند. در اطراف این باغ تاریخی، دیدنی های دیگری مانند خانه زینت الملوک، مسجد نصیرالملک و خانه سنتی پرهامی نیز وجود دارند که همگی در نزدیکی هم و در امتداد خیابان لطفعلی خان زند واقع شده اند.

برای رسیدن به باغ نارنجستان قوام، کافی است از چهارراه نمازی وارد خیابان لطفعلی خان زند شوید و به سمت شرق حرکت کنید. پس از عبور از مسجد نصیرالملک، باغ را در سمت چپ خود خواهید دید. در ساعات شلوغ روز، پارک کردن ممکن است کمی دشوار باشد، اما با توجه به طول مناسب خیابان، می توان خودرو را در فاصله ای معقول متوقف کرد.

تاریخچه باغ نارنجستان قوام

باغ قوام در فاصله سال های ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۷ خورشیدی، هم زمان با سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، به دستور علی محمدخان قوام ساخته شد. این مجموعه از دو بخش اصلی تشکیل می شود: بخش بیرونی که امروز به موزه نارنجستان تبدیل شده و بخش اندرونی که همان خانه زینت الملوک، یکی از خانه های تاریخی شیراز، است. این دو قسمت از طریق تونلی به یکدیگر متصل هستند.

در گذشته، باغ قوام به عنوان دارالحکومه مورد استفاده قرار می گرفت و محل انجام امور سیاسی و نظامی و همچنین دیدار با نمایندگان دولت های خارجی بود. در سال ۱۳۴۵ خورشیدی، این بنا به دانشگاه شیراز اهدا شد و از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۸ خورشیدی در اختیار موسسه آسیایی قرار گرفت؛ مؤسسه ای که به سرپرستی پروفسور آرتور اپهام پوپ، ایران شناس برجسته، اداره می شد.

مطلب مشابه: نگاهی به تاریخچه شهر شیراز؛ آنچه از تاریخ شهر ادب و هنر پنهان است

معماری باغ نارنجستان قوام

مجموعه تاریخی نارنجستان قوام با وسعتی حدود ۳۵۰۰ متر مربع، یکی از درخشان ترین نمونه های معماری دوران قاجار در شیراز است. بناهای اصلی این مجموعه در دو بخش شمالی و جنوبی قرار گرفته اند و در مجموع زیربنایی نزدیک به ۹۴۰ متر مربع دارند. از دیگر سازه های وابسته به این مجموعه می توان به حمام گچینه، حسینیه قوام، مکتب خانه قوام (معروف به خانه عراقی ها)، اندرونی قوام یا همان خانه زینت الملوک، دیوان خانه قوام (باغ نارنجستان) و حمام اختصاصی خاندان قوام اشاره کرد. در گذشته، اصطبل، زنجیرخانه و بازارچه ای نیز در این محدوده وجود داشت که با ساخت خیابان لطفعلی خان زند از میان رفتند.

معماری و تزیینات چشم نواز این مجموعه حاصل هنر استادکاران شیرازی است که با تلفیق ظریف آینه کاری، منبت کاری، گچ بری، معرق کاری، مقرنس سازی، حجاری و نقش پردازی، فضایی تماشایی پدید آورده اند. با ورود از زیر ساختمان جنوبی و گذر از فروشگاه صنایع دستی، به حیاطی متقارن و دل انگیز می رسیم که در میان درختان نارنج و نخل، مسیر زیبایی را به سمت عمارت اصلی هدایت می کند؛ بنایی که با نور، رنگ و آینه های درخشان خود چشم هر بیننده ای را خیره می سازد.

ایوان باشکوه عمارت در میانه بنا قرار دارد و از دو سوی آن پلکان هایی ظریف به طبقه بالا راه می یابند. در سمت چپ ایوان، قهوه خانه سنتی مجموعه قرار گرفته است. در اطراف و پشت ایوان، اتاق هایی با تزیینات خیره کننده قرار دارند؛ فضایی سرشار از آینه کاری های ظریف، معرق های چوبی و مبلمان تاریخی که یادگار روزگار قاجارند. سقف بیشتر اتاق ها از چوب ساخته شده و با نقوشی رنگارنگ آراسته است، اما در اتاق شاه نشین که تالار اصلی و معروف به «تالار آینه» است، انعکاس نور در آینه کاری های سقف و دیوارها فضایی رؤیایی پدید می آورد.

در میانه تالار، شومینه ای از سنگ مرمر یک پارچه با دو نقش قرینه از چهره قوام الملوک سوم خودنمایی می کند. ایوان مرکزی با دو ستون سنگی عظیم و سقفی بلند، محل برگزاری مراسم و دیدارهای رسمی خاندان قوام بوده است. نقاشی های دیواری، تزیینات ظریف و آینه های بزرگ تالار، منظره ای از باغ، حوض و آب نمای روبه رو را منعکس می کنند و جلوه ای خیال انگیز به فضا می بخشند.

در برابر ایوان، حوضی مستطیل شکل با فواره ای ساده اما زیبا قرار دارد که با انعکاس تصویر عمارت در آب زلال خود، یادآور شکوه دوران قاجار است. در زیرزمین بنا نیز موزه ای کوچک اما ارزشمند به نام «موزه نارنجستان» قرار دارد که مجموعه ای از ظروف قدیمی، سکه های تاریخی، تابلوهای هنری و کاشی کاری های اصیل ایرانی را در خود جای داده است.

هزینه بلیت و ساعت بازدید باغ نارنجستان قوام

بازدید از باغ نارنجستان قوام برای علاقه مندان به تاریخ و هنر، در تمامی روزهای هفته امکان پذیر است. در سال ۱۴۰۱، ساعات بازدید این مجموعه از ساعت ۸ صبح تا ۹ شب تعیین شده بود. هزینه ورودی برای گردشگران ایرانی ۳,۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۴۰,۰۰۰ تومان اعلام شده است.

با توجه به محبوبیت این جاذبه و احتمال تغییر در نرخ بلیت یا ساعات بازدید در سال های بعد، پیشنهاد می شود پیش از برنامه ریزی سفر، اطلاعات به روز را از منابع رسمی گردشگری شیراز بررسی کنید.

مطلب مشابه: سوغات شیراز | در سفر به شهر شیراز سوغاتی چی بخریم؟

بهترین زمان بازدید از باغ نارنجستان قوام

اگر به دنبال تجربه ای دل انگیز از زیبایی های شیراز هستید، فصل بهار بهترین زمان برای بازدید از باغ نارنجستان قوام است. در این فصل، فضای باغ آکنده از عطر دل پذیر شکوفه های بهارنارنج می شود و هوای مطبوع بهاری، طراوت و آرامشی خاص به محیط می بخشد. شکوفه های سفید و نارنجی در میان درختان سرسبز، جلوه ای چشم نواز خلق می کنند که هر بیننده ای را مسحور می سازد.

در تابستان نیز این باغ با سایه سار درختان و معماری چشم گیرش همچنان دیدنی است؛ با این تفاوت که گرمای هوا ممکن است برای برخی گردشگران اندکی سنگین باشد. با این حال، نسیم عصرگاهی و انعکاس نور خورشید بر آینه کاری های عمارت، منظره ای تماشایی پدید می آورد.

پاییز باغ نارنجستان قوام، فصل دیگری از زیبایی است؛ برگ های طلایی و نارنجی در کنار معماری سنتی قاجاری، فضایی شاعرانه و مناسب برای عکاسی و خلوت های آرام خلق می کنند. هر فصل از سال، تصویری تازه از این باغ تاریخی پیش روی شما می گذارد، اما بی تردید بهار، اوج لطافت و جان بخشی آن است.

جاهای دیدنی اطراف باغ نارنجستان قوام

بازدید از باغ نارنجستان قوام فرصتی عالی برای آشنایی با دیگر بناهای تاریخی و فرهنگی شیراز است، زیرا در اطراف این مجموعه، جاذبه های مشهوری قرار دارند که هرکدام بخشی از هویت تاریخی این شهر را به تصویر می کشند.

حافظیه

در شمال شهر شیراز، آرامگاه شاعر نام آور ایران، خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی، قرار دارد؛ مکانی که نه تنها زیارتگاه دوست داران شعر و ادب فارسی است، بلکه از مهم ترین جاذبه های فرهنگی و گردشگری کشور به شمار می رود. طراحی و مرمت این مجموعه حاصل تلاش های «آندره گدار»، معمار و شرق شناس فرانسوی است. حافظیه در دل قبرستانی تاریخی واقع شده و فضای آن، ترکیبی از آرامش معنوی و زیبایی هنری است. در کنار آرامگاه، بخش هایی فرهنگی و موزه ای نیز در حال توسعه اند تا روایتگر زندگی و اندیشه حافظ باشند.

آدرس: استان فارس، شیراز، حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، روبه روی ورزشگاه حافظیه

ارگ کریم خان زند

یکی دیگر از دیدنی های شاخص نزدیک به باغ نارنجستان، ارگ کریم خان زند است؛ بنایی باشکوه از دوران زندیه که در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به دستور کریم خان زند ساخته شد. این ارگ تاریخی که روزگاری نقش دارالحکومه شیراز را ایفا می کرد، با گذر زمان کاربری های مختلفی از جمله زندان شهربانی را تجربه کرده است. معماری درون گرای ارگ، ترکیبی از ظرافت ایرانی و استحکام نظامی است و بخش های مختلف آن از جمله برج های بلند، حیاط مرکزی و ایوان های آجری، جلوه ای اصیل از هنر معماری زندیه را به نمایش می گذارند.

آدرس: شیراز، ابتدای خیابان کریم خان زند، نبش میدان شهرداری

جمع بندی

باغ نارنجستان قوام، یکی از زیباترین جلوه های معماری قاجاری در شیراز است که در محله بالاکفت و انتهای خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد. این مجموعه تاریخی با حیاطی سرسبز، عمارت آینه کاری شده و موزه ای از آثار ارزشمند، نمادی از هنر ایرانی است. بهار، بهترین زمان بازدید از این باغ است؛ زمانی که عطر شکوفه های بهارنارنج در فضا می پیچد. گردشگران می توانند علاوه بر بازدید از این باغ، از مکان های دیدنی اطراف همچون حافظیه و ارگ کریم خان نیز دیدن کنند و در دل تاریخ، شکوه فرهنگ و زیبایی شیراز را لمس کنند.

مطلب مشابه: راهنمای سفر به شیراز؛ مثل یک شهروند شیرازی در شهر گشت و گذار کنید!